Exodus 21:26-36
Je moet de mensen niet onnodig in gevaar brengen, wie dat wel doet moet boeten, dat is, kort samengevat, de boodschap van het gedeelte dat we vandaag te lezen krijgen. God komt er in dit gedeelte niet direct aan te pas, volgens het verhaal heeft God deze wetten gegeven, maar het gaat over mensen en over dat wat de mensen ten dienste staat om te leven en te werken, met slaven en dieren. Slaven en slavinnen moet je met uiterste zorg behandelen, om het minste of geringste moeten ze worden vrijgelaten. Wie de verhalen over slavernij leest uit de oudheid, maar ook uit de tijd dat Nederland nog deed aan slavenhandel moet wel zien dat de Bijbelse regels over slavernij tegengesteld zijn aan de praktijken uit onze geschiedenislessen. Dat besef lijkt ook in onze dagen maar nauwelijks door te dringen. Moderne slavernij, kinderarbeid, sexslavernij van kinderen en vrouwen, het lijkt onze samenleving nauwelijks te raken. Als de burgemeester van een stad bekend maakt dat 80 procent van de vrouwen in de prostitutie daar gedwongen zitten loopt er geen Christelijke menigte te hoop om te zorgen dat aan die slavernij een einde wordt gemaakt. Maar zorg voor de slaven is pas een begin. Als je stier iemand verwond dat ben je ook verantwoordelijk. Ook in Bijbelse tijden waren stieren al belangrijke dieren. Zij zorgden voor verjonging van de kudde vee door de koeien te dekken maar ze trokken als os ook de ploeg door de akker om de grond voor de akkerbouw gereed te maken. En ook hier gaat het over de verantwoordelijkheid. Als je niet wist dat je stier iemand zou kunnen verwonden dan hoef je alleen de schade te betalen. Maar als je dat wel wist en je hebt er niks tegen gedaan dan ben je zelf schuldig aan de ongevallen die er uit zijn voortgekomen, je verdient dan de doodstraf al kun je die ontlopen door zeer hoge schadevergoedingen. Onze hele wetgeving over arbeidsomstandigheden is op deze regels gebaseerd. In onze regels gaat het natuurlijk al lang niet meer om stieren, maar wel om verantwoordelijkheid voor mensen. Als je mensen voor je laat werken dan moet je niet alleen zorgen voor de betaling op tijd van het salaris maar je bent ook verantwoordelijk voor de veiligheid van de mensen. Als er een ongeluk gebeurd dat niet te voorzien was dan moet je alleen de schade betalen. Maar had je het ongeluk kunnen zien aankomen, of nog erger: zijn er voorschriften voor veiligheid die je hebt genegeerd, dan ben je niet alleen verantwoordelijk voor de schade maar dan ben je zelfs strafbaar omdat we die nalatigheid als een misdrijf hebben benoemd. De manier van denken over verantwoordelijkheid voor de medemens die we in de Bijbel tegenkomen wordt ook in onze wetgeving gevolgd. We moeten alleen nog leren dat het ook geldt als we het werk uitbesteden, als we aankopen doen van producten waarbij we weten dat de productie anderen schade heeft berokkend omdat van veiligheid voor werknemers geen sprake was. We zijn altijd verantwoordelijk voor onze medemens, als we niet kunnen zien wat er gebeurt dan ontslaat ons dat niet van die verantwoordelijkheid. Ook bij onze aankopen moeten we zoeken naar producten die op eerlijke wijze tot stand gekomen zijn, ook dan helpen we mee aan de bouw van het Koninkrijk van God.