Numeri 5:1-10
1 ¶ De HEER zei tegen Mozes: 2 ‘Geef de Israëlieten opdracht om iedereen die aan huidvraat lijdt of onrein vocht verliest en iedereen die onrein is doordat hij met een lijk in aanraking is geweest, het kamp uit te sturen. 3 Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen. Stuur hen weg, want anders verontreinigen ze het kamp, waarin ik te midden van het volk woon.’ 4 De Israëlieten deden wat de HEER tegen Mozes gezegd had en stuurden hen het kamp uit. 5 De HEER zei tegen Mozes: 6 ‘Zeg tegen de Israëlieten: “Wanneer een man of vrouw een ander iets misdaan heeft en daarmee ontrouw is geworden aan de HEER en schuld op zich geladen heeft, 7 moet zo iemand openlijk uitspreken wat hij heeft misdaan en een volledige schadevergoeding, vermeerderd met een vijfde, betalen aan degene die hij heeft benadeeld. 8 Is er niemand aan wie de schuld vergoed kan worden, dan valt het verschuldigde toe aan de HEER en komt het de priester ten goede, net als de ram waarmee hij de verzoeningsrite voor de schuldige voltrekt. 9 Ook krijgt de priester van de heilige gaven van de Israëlieten het deel dat ze aan hem afstaan. 10 De heilige gaven blijven het eigendom van wie ze aanbiedt, maar geeft iemand er iets van aan de priester, dan is dat voor hem.”’ (NBV)
De Bijbel kent wrede straffen voor mensen die ook maar het kleinste heeft misdaan. Dat is een algemeen beeld dat er over vooral het Oude Testament, de Hebreeuwse Bijbel, bestaat. Als je het bovenstaande stukje leest ligt dat toch een klein beetje anders. Niks geen afhakken van handen, stenigen of het afhakken van hoofden. Maar erkenning van de fouten, schadevergoeding en een fikse boete. Schadevergoeding te betalen aan de mensen die schade hebben geleden en de boete aan de Tempel. Als er geen mensen zijn aan wie de schade vergoed kan worden dan kom je er niet gemakkelijk mee weg. Dan betaal je de schadevergoeding aan de samenleving in de vorm van een betaling aan de priester. Wij zijn zover nog niet. Over de rol van slachtoffers in een strafproces wordt nog heel moeilijk gedaan. De rechter kan nog wel een kleine schadevergoeding toekennen maar als je echt schade wil verhalen dan moet je een apart proces voeren. Zo niet in de Bijbel. Nu is een gevangenis in een reizend woestijn volk niet echt voorstelbaar maar krijgt iedereen de kans om de schuld door arbeid of door delen van bezit te voldoen. We mogen er wel eens over nadenken wat eerlijker is.
Dat wegsturen van mensen die iets aan de huid hebben of zweren of ander vochtverlies hebben lijkt ons een wrede maatregel. Natuurlijk moet je besmetting voorkomen, zeker in een gemeenschap die met vee samen in een legerkamp woont en voortdurend op reis is in een omgeving waar water schaars is. Maar we moeten ons realiseren dat de kennis over bacteriën en virussen volkomen afwezig was. Laat staan de geneesmiddelen tegen besmettingen, daar had nog nooit iemand over nagedacht. Isolering lijkt dan de enige menselijke uitweg. Je kunt die patiënten ook doden, zoals voor de Tweede Wereldoorlog in Duitsland door de nazi’s is gedaan, maar ze even buiten het legerkamp sturen is dan toch iets beter. Wij hebben tegenwoordig in onze ziekenhuizen speciale isoleerafdelingen waar mensen met enge besmettelijke ziekten als Ebola of zo kunnen worden verpleegd en behandeld zonder dat onze samenleving in gevaar komt. Dat soms mensen in volstrekte eenzaamheid moeten sterven vinden we dan verschrikkelijk maar het is soms niet anders.
Het is opmerkelijk dat die samenleving die de God van Israël via Mozes voor houdt aan het volk Israël zo menselijk en barmhartig is. Bedenk dat zelfs vreemdelingen behandeld moeten worden zoals de Israëliërs zelf behandeld moeten worden. Ook voor hen geld dus schadevergoeding en boete en isolatie bij onbekende ziekten. Die huidvraat is lang vertaald met melaatsheid maar het is meer waarschijnlijk dat het een verzamelnaam van huidziekten is die meer of minder besmettelijk konden zijn. De priesters hadden ook de opdracht de patiënten te inspecteren als ze dachten weer beter te zijn. Iets als vreemdelingendetentie waar ongewenste vreemdelingen soms jaren vastgehouden worden in de hoop ze te kunnen uitzetten was al helemaal geen sprake. Ook later toen het volk in het beloofde land woonde was zoiets een volstrekt ondenkbare maatregel. Geen wonder dat er bij ons tegen vreemdelingendetentie wordt geprotesteerd. Wie denkt dat de regels van het Oude Testament, de Hebreeuwse Bijbel ouderwets en achterhaald zijn vergist zich dus. We moeten onze samenleving spiegelen aan de bedoeling van de richtlijnen uit de Bijbel. Als we dat doen kan er nog veel verbeterd worden, daar mogen we elke dag weer aan werken, ook vandaag.