Spreuken 28:1-16
1 Een goddeloze vlucht, ook al is er niemand die hem achtervolgt, een rechtvaardige voelt zich zo veilig als een leeuw. 2 Als een land in opstand komt, werpen velen zich op als leider, slechts iemand met kennis en inzicht zorgt voor blijvende rust. 3 Wie tot armoede vervallen is en de armen onderdrukt, is als regen die de oogst wegspoelt. 4 Wie de wet niet naleeft, prijst de goddeloze,
wie de wet in acht neemt, vecht tegen de wetteloze. 5 Een kwaadaardig mens begrijpt niets van het recht, wie de HEER zoekt, kan alles begrijpen. 6 Beter een arme die onberispelijk leeft dan een rijkaard die vol leugens zit. 7 Een zoon met inzicht houdt zich aan wat hem is geleerd, wie met brassers omgaat, maakt zijn vader te schande. 8 Wie zijn bezit vergroot door woekerrente, vergroot het voor wie zich bekommert om verschoppelingen. 9 Als je geen gehoor geeft aan de wet, is zelfs je gebed de HEER een gruwel. 10 Wie oprechte mensen op het slechte pad brengt, komt in zijn eigen val terecht; de oprechten vinden geluk. 11 Een rijkaard dicht zichzelf veel wijsheid toe, een arme met inzicht doorziet hem. 12 Als rechtvaardigen regeren, heeft het leven glans, als goddelozen aan de macht zijn, houdt elk mens zich schuil. 13 Wie zijn fouten verbergt, zal geen voorspoed kennen, wie ze toegeeft en vermijdt, krijgt vergeving. 14 Gelukkig is de mens die siddert voor de HEER, wie eigenzinnig is, valt ten prooi aan het kwaad. 15 Een goddeloze die een arm volk onderdrukt is als een brullende leeuw, een ziedende beer.16 Een heerser zonder inzicht onderdrukt op grote schaal, wie winstbejag haat, zal lang regeren. (NBV)
In het gedeelte dat we vandaag uit het boek Spreuken lezen worden de rechtvaardigen en de onrechtvaardigen tegenover elkaar gesteld. Er zijn mensen die zich voortdurend laten beveiligen omdat ze er van overtuigd zijn dat ze bedreigd worden. Het is natuurlijk jammer dat ze zich niet afvragen of wat ze doen wel oprecht is, of de manier waarop ze anderen behandelen niet uitlokken tot bereigingen. Zo komt het misschien dat ze zich bedreigd voelen ook al is er niemand aan te wijzen die het op hun leven gemund heeft. Ook de schrijver van de Spreuken wijst daarop. Er zijn ondertussen ook mensen die beveiligd moeten worden omdat er anderen zijn die er op wijzen dat er een concrete aanwijsbare bedreiging is zonder dat de mensen die het aangaat zich van enig kwaad bewust zijn.
De Bijbel gaat niet alleen over vrede en lief zijn voor elkaar. Soms zijn er machthebbers waartegen je wel in opstand moet komen. Wij hebben die opstand in vreedzame banen geleid. Elke vier jaar kan het volk afrekenen met de machthebbers. Als het tenminste zo ontevreden is dat het volk geen genoegen neemt met de schijngevechten tussen gevestigde machten die de media het volk voorschotelen. Wij noemen de opstand van het volk democratie en ook het boek Spreuken gaat er van uit dat een volk iets te kiezen heeft als het gaat om goede leiders. Het moet in elk geval iemand zijn met kennis en inzicht, wijsheid zouden we zeggen en wijsheid is eerbied voor de God van Israël die als opdracht gaf de naaste lief te hebben als zichzelf. Een leider die de armen onderdrukt en verder uitperst in tijden van crisis wordt dan ook door de schrijver van de Spreuken veroordeelt, die is als regen die de oogst wegspoelt.
De Bijbel is overigens niet tegen rijkdom. Maar er klinkt voortdurend verzet tegen de ongelijke verdeling die tot stand komt door machtsmisbruik. Natuurlijk mag je zelfs woekerrente rekenen zegt de Spreukendichter, maar niet om de rijken nog rijker te maken maar om te zorgen dat de nood van de armen wordt opgeheven, want beter een arme die onberispelijk leeft dan een rijkaard die vol leugens zit. Die leugens komen overigens toch wel uit want wie oprechte mensen op het slechte pad brengt komt in zijn eigen val terecht. Het mooiste van het gedeelte dat we vandaag lezen is wellicht dat wie zijn fouten toegeeft en vermijdt vergeving krijgt. Ofwel elke dag mogen we weer opnieuw beginnen de Weg van de God van Israël te zoeken, zorgen voor recht en gerechtigheid, voor eerlijk delen en in vrede samenleving. Dat mag ook vandaag weer.