Spreuken 16:1-9
1 Een mens weegt zijn woorden, maar wat hij zegt, komt van de HEER. 2 Een mens kiest in eigen ogen steeds de juiste weg, de HEER toetst wat hem ten diepste beweegt. 3 Vertrouw bij je werk op de HEER, en je plannen zullen slagen. 4 De HEER heeft alles wat Hij heeft gemaakt zijn doel gegeven, de goddelozen heeft Hij voor de ondergang bestemd. 5 De HEER verafschuwt hooghartige mensen, ze worden hoe dan ook gestraft. 6 Wie trouw en liefde betoont, bedekt de zonde, wie ontzag heeft voor de HEER, mijdt het kwaad. 7 Als de weg die iemand gaat de HEER behaagt, laat Hij zelfs zijn vijand vrede met hem sluiten. 8 Beter een schamel bezit, rechtvaardig verworven, dan een grote rijkdom, verkregen door onrecht. 9 Een mens stippelt zijn weg uit, de HEER bepaalt de richting die hij gaat. (NBV21)
Vandaag lezen we weer uit het boek Spreuken. Op het eerste gezicht lijkt het een losse verzameling uitspraken te zijn, een soort spreekwoorden. Een deel van de teksten uit het boek Spreuken heeft haar weg dan ook gevonden naar onze taal als een spreekwoord. Het gebruik van die meeste spreekwoorden is zo versleten dat we ze nauwelijks meer herkennen en nauwelijks de betekenis als een Bijbelse boodschap in kunnen zien. Toch is het boek Spreuken geen spreekwoordenboek, zelfs geen verzameling. Het zijn stellingen met een grote samenhang die belangrijke thema’s van elke samenleving behandelen. In de wandeling noemt men het boek Spreuken “wijsheidsliteratuur”. Een filosofisch traktaat zouden we misschien tegenwoordig zeggen, geschikt voor de maand van de spiritualiteit.
Er is over nagedacht en de resultaten van het overdenken van de samenleving vindt je terug in dit boek. Een boek dat ook zelf aanleiding geeft om te overdenken dus. Uitgangspunt is dat het begin van echte wijsheid het ontzag voor de God van Israël is. De God die de mensen uitdaagt hun naaste lief te hebben als zichzelf. Die uitdaging bepaald ook deze inleiding op de rest van het boek. Hier begint iets nieuws. Het zal niet verbazen dat ook het boek Spreuken de nadruk legt op het gaan van de Weg van de God van Israël. Je kunt als mens nog zoveel plannen maken of ze uitkomen moet je maar afwachten. Beter is je te richten op recht en gerechtigheid, op de zorg voor de armen, voor de minsten.
Als je plannen maakt in de Geest van de God van Israël, plannen om de armoede uit je omgeving te bannen, plannen om te zorgen voor de minsten, dan zul je merken dat die plannen eigenlijk altijd slagen. Plannen om zelf rijk te worden willen nog wel eens mislukken, plannen om gelukkig te worden falen eigenlijk altijd, geluk komt altijd buiten jezelf om, meestal ondanks jezelf. Maar als je mensen, alle mensen, met liefde benaderd, dat willen vijanden zelfs wel instemmen met vrede. Om te kijken of het waar is kan het boek Spreuken een handig hulpmiddel zijn. We mogen er gelukkig ook elke dag opnieuw weer aan werken, ook vandaag weer.