Spreuken 11:12-21
12 ¶ Wie zijn medemens kleineert, heeft geen verstand, iemand met inzicht zwijgt. 13 Bij een roddelaar is een geheim niet veilig, wie betrouwbaar is, hult zich in zwijgen. 14 ¶ Door gebrek aan visie gaat het volk ten onder, een keur van raadgevers brengt het tot bloei. 15 ¶ Wie borg staat voor een vreemde brengt zichzelf veel schade toe, wie zo’n handslag wantrouwt, weet zich veilig. 16 ¶ Een vrouw verwerft haar eer door haar bevalligheid, een man zijn rijkdom door zijn kracht. 17 ¶ Wie liefdevol is, bewijst zichzelf een weldaad, wie wreed is, schaadt zichzelf. 18 ¶ De winst van een goddeloze is bedrieglijk, het loon van een rechtvaardige is duurzaam. 19 ¶ Wie werkelijk rechtvaardig is vindt het leven, wie uit is op het kwaad de dood. 20 ¶ De HEER verfoeit bedriegers, wie eerlijk leven, zijn hem welgevallig. 21 ¶ Zo zeker als een onrechtvaardige gestraft wordt, zo zeker gaat het nageslacht van een rechtvaardige vrijuit. (NBV)
Hadden we bij het lezen van het eerste deel van dit hoofdstuk het nog over de manier waarop mensen zich tot elkaar verhouden bij het handeldrijven, in het tweede deel van dit hoofdstuk gaat het meer in het algemeen over hoe mensen zich tot elkaar verhouden in de samenleving. Waarbij die samenleving natuurlijk ook de plek is waar handel wordt gedreven en waar wordt genoten van de vruchten van dat handeldrijven. De nadruk ligt in een aantal verzen op het vermogen te zwijgen over wat je ziet. Je ergert mensen niet, je zet mensen niet tegen je op, je verspreidt geen laster en, wat het allerbelangrijkst is je beschadigt geen mensen, zeker niet per ongeluk of ondoordacht. Dat zwijgen goud is blijkt uit dit gedeelte van het boek Spreuken. In onze samenleving, waar ieder detail van mensen over straat kan gaan, zijn deze spreuken hoogst actueel en wellicht volledig vergeten, er zijn immers mensen die een goed bestaan hebben aan de roddel die ze verspreiden.
Voordat je een oordeel velt over de samenleving, en daarmee een visie geeft op waar het naar toe moet, doe je er goed aan eerst eens goed na te denken en te rade te gaan bij betrouwbare raadgevers. Zeker als je gevraagd wordt borg te staan. Nu is borg staan om een betrouwbare ondernemer aan de noodzakelijke financiering te helpen voor zijn onderneming niet verkeerd. Het houdt een zakelijk risico in zich en je loopt dus het gevaar je geld kwijt te raken. Maar daar gaat het in dit vers niet over. Als je borg staat voor een onderneming die je niet kent dan kun je ook in de macht komen van vreemde ondernemers. Als je immers niet mee wil gaan in het kwade dat ze in de zin hebben dan verlies je je geld. Niet alleen in Spreuken maar in het hele Midden Oosten werd in oude tijden om deze reden gewaarschuwd tegen het borg staan voor vreemdelingen. Een afspraak is net zolang geldig als je elkaar kunt zien.
Rechtvaardig is dus de benaming van mensen die de Weg van de God van Israël volgen. En rechtvaardig is hier meer dan een benaming voor het oordeel dat je velt. Juist het oordelen over mensen zou je achterwege moeten laten. Rechtvaardig is hier je eigen houding, het goede benoemen en het kwade weren, eerlijkheid betrachten en beseffen dat snel verdiende rijkdom altijd de reuk om zich heeft van bedrog of handelen ten koste van anderen. Het wordt hier in tegenstelling gebracht met de bevalligheid van een vrouw, die vrouw zal veel langer aanzien krijgen. Het snelle geld, het snelle oordeel, de roddel en de achterklap, het alleen letten op het kwade van anderen, alles is onwijsheid, goddeloosheid. Laten we daarom eens om ons heen kijken in wat voor samenleving wij eigenlijk leven, wat zijn hier de normen en waarden, is dat wijsheid? Gelukkig dat we elke dag opnieuw op een andere manier het leven mogen leven, in Wijsheid op de Weg die gewezen werd door de God van Israël in zijn richtlijnen die zich laten samenvatten als: “Heb uw naaste lief als uzelf”.