Exodus 21:1-11
1 ¶ ‘Houd hun ook deze regels voor: 2 Wanneer je een Hebreeuwse slaaf koopt, moet hij je zes jaar lang dienen; in het zevende jaar mag hij als vrij man vertrekken, zonder iets te hoeven betalen. 3 Als hij alleen is gekomen, moet hij ook alleen weggaan; was hij getrouwd, dan mag zijn vrouw met hem meegaan. 4 Als zijn meester hem een vrouw heeft gegeven en zij heeft hem zonen of dochters gebaard, blijven de vrouw en haar kinderen eigendom van de meester en moet de slaaf alleen weggaan. 5 Mocht hij echter te kennen geven dat hij zo aan zijn meester en aan zijn vrouw en kinderen gehecht is dat hij niet als vrij man wil vertrekken, 6 dan moet zijn meester hem naar het heiligdom brengen, hem tegen de deur of de deurpost zetten, en zijn oor met een priem doorboren. Hij blijft dan voorgoed zijn slaaf. 7 Wanneer iemand zijn dochter als slavin verkoopt, kan zij niet vrijkomen zoals de mannelijke slaven. 8 Als haar meester haar voor zichzelf bestemd had en zij hem niet meer aanstaat, moet hij haar laten terugkopen; hij heeft niet het recht haar aan derden te verkopen, omdat hij zijn verplichtingen tegenover haar niet is nagekomen. 9 Bestemt hij haar voor zijn zoon, dan moet hij haar als een dochter behandelen. 10 Neemt hij naast haar een andere vrouw, dan mag hij de slavin niet minder voedsel of kleding geven en niet minder vaak gemeenschap met haar hebben; 11 doet hij haar op een van deze drie punten tekort, dan mag ze weggaan zonder ook maar iets te hoeven betalen.(NBV)
Als je je samenleving hebt ingericht volgens de tien regels die God zelf vanuit een donkere wolk had gesproken dan volgen er de consequenties. Je kunt niet vrijblijvend een verbond met de God van Israël sluiten. Dat heeft vergaande gevolgen voor je dagelijks leven, voor je economie en de manier waarop binnen jouw huis met mensen wordt omgegaan. De eerste spelregel die komt na de tien woorden en na het bouwen van een offerplaats uit aarde volgen spelregels voor Hebreeuwse slaven. Die slaven zijn je broeders en zusters. Ze zijn geen eigendom. Het kan zijn dat ze een schuld aan je hebben, of uit armoede niet anders konden dan zichzelf verkopen maar het blijven je broeders en zusters. De God van Israël is in de eerste plaats een God van een slavenvolk. Die slaven worden van machines weer mensen gemaakt. Dat volk van slaven wordt een vrij volk, met een rustdag om die vrijheid te vieren, die vrijheid van slaven staat in de regels voor alledag voorop.
Een hebreeuwse slaaf komt na zeven jaar vrij. Hij en zijn gezin als hij al een gezin had toen hij slaaf werd. Als de slavenhouder hem een gezin heeft bezorgd blijft dat gezin eigendom van die slavenhouder maar de vrij te laten slaaf krijgt een keus. Of hij vertrekt als vrij man, of hij gaat tot het huishouden van de slavenhouder horen en blijft bij zijn gezin. Dat is dus uitdrukkelijk niet de keus van de slavenhouder. Dat staat vooraf vast. Zo zijn de regels en die zijn niet naar willekeur aan te passen of te veranderen. Het zijn regels voor het omgaan met je broeder, met je naaste. Ook hier zal duidelijk moeten zijn dat je je naaste liefhebt als jezelf. Daarom moet je naar het Heiligdom als de slaaf niet weg wil. Daar nagel je hem symbolisch aan je deur. Dan weet iedereen dat je je aan de Heilige regels houdt, dan wordt openbaar dat het de eigen keus van de vrij te laten slaaf is. Overigens ook wordt duidelijk dat de vrij te laten slaaf kennelijk een zo goed gezinsleven kan lijden bij de slavenhouder dat daarvoor in vrijheid gekozen kan worden.
Een man neemt niet voor niks een slavin. Daar ga je een relatie mee aan. Een vrouw had geen zelfstandige economische positie in de samenleving. Daarom moesten weduwen en wezen extra beschermd worden. En vrouwelijke slaven dus ook. Die neem je voor jezelf of voor je zoon. Als je een slavin koopt voor je zoon dan wordt dat niet je slavin maar je schoondochter. Je koopt haar als het ware vrij van de armoede die je vader dwong jou te verkopen. Als de slavenhouder je heeft gekocht voor zichzelf dan ben je vanaf dat moment niet minder als zijn vrouw. Als hij naast jou nog een vrouw neemt dan deel je met haar de huwelijkse staat, niet meer en niet minder. Als ze niet bevalt dan ga je een scheiding aan zoals je van je eigen vrouw zou scheiden. Als je je niet aan de regels houdt dan mag zij gaan scheiden en is ze vrij door jouw ontrouw aan de regels van de God van Israël. Wij kennen die slavernij niet meer. Wij kennen nog loonslaven en in een veranderende economische samenleving mogen de moderne slavenhouders, werkgevers, wel eens vaker beseffen dat volgens de Bijbelse richtlijnen werknemers en werkneemsters tot je familie behoren en als broeders en zusters behandeld moeten worden. Elke dag is er om zo opnieuw de samenleving in te richten, ook vandaag weer.