Matteüs 27:15-26
Wij kennen dat niet meer, maar in heel veel landen is het nog gebruikelijk, als er een nationale feestdag is dan worden er gevangenen vrijgelaten, dan verleent de machthebber genade, gratie. Die machthebber bouwt zich daarmee een goede naam op. Als het feest is dan klinkt zijn naam als weldoener. In een tijd dat er elk moment opnieuw een opstand tegen de Romeinse bezetter kon oplaaien kon ook de Romeinse prefect Pilatus een dergelijke goede naam wel gebruiken. Tegen die Jezus van Nazareth had hij geen bewijzen van misdaden tegen het Romeinse recht kunnen ontdekken. Hij kreeg de gevangene terug van de Koning van Galilea, Herodes, nog een afstammeling van Esau, een Edomiet. Een afstammeling die onder bescherming van de Romeinen toch de baas was geworden over Jacob. Je kunt nagaan hoe de kinderen van Jacob over deze Herodes dachten. Als nu de meest populaire gevangene vrijgelaten wordt? Dat zou de populariteit van Pilatus verhogen en de kans op een opstand doen afnemen. Dus krijgt het volk de keus tussen Jezus Vaderszoon en Jezus Bevrijder. Let op, de Jezus die wij kennen als Jezus van Nazareth had zich ook “zoon van de vader” genoemd, Jezus Barabbas, en dat betekent “zoon van de vader” stond bekend als een verzetsstrijder, een bevrijder van de Romeinse bezetter dus. De een werkte met geweld, de ander werkte zonder geweld of verzet. Wie zou ons volk kiezen als bevrijder van een bezetter? Hoe lang is ons de bevrijding van de Duitsers door Amerikaanse soldaten nagedragen als we weer eens kritiek hadden op het militaire optreden van de Verenigde Staten? Het volk koos dus voor Jezus Barabbas.
En de Romeinen? Die kozen ook voor Jezus Barabbas. Niet uit onwetendheid maar uit populisme, wat het volk wil horen krijgt het te horen. Er is een verhaal in de oud joodse literatuur dat vertelt dat de vrouw van Potifar, bron van de ondergang van Jozef, protesteert als Jozef gegeseld wordt en in de gevangenis wordt gestopt. Nu wordt verteld dat de vrouw van Pilatus protesteert als Jezus van Nazareth de volksgunst lijkt te verliezen. Hij zou toch een rechtvaardige zijn. “Dat rechtvaardige” is een Joodse uitdrukking die wil zeggen dat iemand het gebod van de God van Israël te zorgen voor de minsten, voor de zwaksten, voor de weduwe en de wees naleeft. Van deze vrouw zegt de buiten Bijbelse overlevering dat ze uiteindelijk ook Christen is geworden. Misschien bedoelt men wel te zeggen dat ze Christen werd toen ze haar stem verhief tegen haar man en in de bres sprong voor een onschuldig man die dreigde omgebracht te worden. Nogmaals vraagt Pilatus wie er moet worden vrijgelaten, nogmaals kiest het volk voor de opstand tegen de Romeinen. Maar wat moet dan het vonnis zijn over Jezus van Nazareth, die ze de bevrijder hadden genoemd? Die moet als opstandeling, als slaaf gedood worden, gedood met de kruisdood. Het proces over leven en dood is een komedie geworden over rechtspraak. De opstandeling die de dood verdiende krijgt de vrijheid, de onschuldige die de vrede zocht wordt ter dood gebracht.
Pilatus probeert afstand te nemen van deze gang van zaken. Een onmiddellijke opstand zal hij af weten te wenden. Maar de beschuldiging een onschuldige te hebben laten doden kan ook later nog een opstand uitlokken. Het moet duidelijk zijn dat hij de wil van het volk heeft gevolgd. Er is een oud ritueel dat hier gebruikt wordt. In de Wetten van Mozes krijgen de plaatselijke autoriteiten de opdracht hun handen boven een offerdier te wassen, als er een lijk gevonden is in het veld waarvan de doodsoorzaak niet duidelijk is en uit te spreken dat zij en hun gemeenschap niet verantwoordelijk zijn voor deze dode. Pilatus doet bijna hetzelfde, alleen brengt hij geen offer. Het volk lijkt de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor het doodvonnis. Het zijn in elk geval de Hogepriesters en hun aanhang die zich hier laten horen. Wij moeten er in de eerste plaats van leren dat de hardste schreeuwers in een volk lang niet altijd het hele volk vertegenwoordigen. We moeten er zeker van leren dat een volksgericht nooit op haar plaats is, ook al zijn de misdrijven die je bestraft wil hebben nog zo ernstig. Afzien van een zorgvuldige en humane rechtspraak betekent altijd dat we de kans lopen een onschuldige als Jezus van Nazareth te veroordelen voor het voorkomen van een bloedbad, want dat is wat hier gebeurd. En dat gebeurt in onze dagen misschien maar al te vaak. We zullen er waakzaam tegen moeten zijn en blijven.