Spreuken 24:23-34
23 Ook deze spreuken zijn afkomstig van de wijzen. Een partijdig oordeel in een rechtszaak is verkeerd. 24 Wie een schuldige onschuldig verklaart wordt door alle volken verwenst, wordt door alle naties vervloekt. 25 Wie de schuldigen veroordeelt zal het goed gaan, hij wordt rijkelijk gezegend. 26 Wie een eerlijk antwoord geeft is als iemand die een kus op je lippen drukt. 27 Doe eerst je erk op het land, maak eerst je akker gereed, bouw daarna pas je huis. 28 Leg over een ander geen vals getuigenis af, waarom zou je liegen? 29 Zeg niet: ‘Wat hij mij heeft aangedaan, doe ik hem aan. Ik betaal hem met gelijke munt.’ 30 Ik liep over het veld van een luiaard, door de wijngaard van een dwaas. 31 Alles was overwoekerd door onkruid, zijn hele terrein was met distels bedekt, de muur lag in puin. 32 Ik zag het, en nam het ter harte, ik nam het in mij op, en trok er lering uit. 33 Nog even dan? Nog even slapen, nog een beetje rusten, een ogenblik nog blijven liggen? 34 Armoede overvalt je als een struikrover, als een bandiet slaat gebrek je neer. (NBV21)
De spreuken die we vandaag lezen lijken weer eens als los zand aan elkaar te hangen. Zelfs onze discussie over de woningmarkt lijkt ter sprake te komen. Maar er zou een opschrift boven dit Bijbelgedeelte kunnen staan dat ze allemaal onder één noemer stelt. Dat opschrift zou kunnen zijn: “Doe wat recht is”. Uit de Bijbelverhalen kennen we wel de uitdrukking dat mensen en vooral Koningen niet doen “wat recht is in de ogen des Heren”. En dat wordt daar dan veroordeeld en er worden verhalen verteld over hoe slecht het kan aflopen met mensen en vooral Koningen die niet doen wat recht is in de ogen des Heren. Maar in het gedeelte van vandaag gaat het niet over die anderen, niet over hen die ons ten voorbeeld worden gesteld, maar over onszelf. Wij zelf moeten doen wat recht is. Daartoe worden we opgeroepen door de mensen die het leven volgens de richtlijnen van de God van Israël voorop hebben gesteld, de wijzen.
Soms lijkt het of er open deuren worden ingetrapt, natuurlijk zijn partijdige oordelen verkeerd, zeker in een rechtszaak. Maar we beseffen vaak niet dat fouten in het rechtssysteem gevolgen kunnen hebben voor mensen tot in alle uithoeken van de wereld. Misdrijven komen overal voor en als je te gemakkelijk veroordeeld of vrijgesproken kan worden dan verziekt het rechtsklimaat in de hele wereld, verdachten kunnen jouw rechtspraak dan overal als voorbeeld ter hun verdediging aanvoeren. Nee, schuldig is schuldig en dat zou het voorbeeld moeten zijn voor iedereen die rechtspreekt. Uit een eerlijk antwoord op de schuldvraag spreekt liefde voor de mensen, zoals uit een kus op je lippen de liefde spreekt. Zo past ook die oproep om eerst je werk op het land te doen en dan pas een huis te bouwen in dit rijtje. Iedereen moet werken voor brood en huisvesting, daar moet je dus eerst voor zorgen. Ons systeem van tophypotheken die ook nog aflossingsvrij zijn wordt veroordeeld. Zorg eerst maar voor de basis in je bestaan, een inkomen, je akker.
Het boek Spreuken kent ook humor. Je snapt natuurlijk dat de dwaas het slecht zal vergaan als die zich als luiaard gedraagt, ook hier gaat er om het rechte te doen. Onkruid en distels, een muur van puin wijzen nu niet direct op een overvloedige oogst voor de wijngaard. Een mentaliteit van nog even slapen, rusten en blijven liggen helpt ook al niet om op tijd de oogst binnen te halen en te zorgen dat alles voor een goede oogst in orde is. Die struikrover zie je dus al van verre aankomen, die bandiet heb je zelfs vrolijk begroet voor die je kon neerslaan. Er is wat dat betreft geen verrassing voor mensen die door luiheid en dwaasheid zelf in de problemen komen. Maar in plaats van ze te veroordelen worden ze gebruikt om er van te leren zegt de Spreuken. Daarom moet je ook geen valse getuigenis uitspreken, wat slecht is moet als slecht benoemd worden en wat goed is als goed. Het gaat er om het rechte te doen. Zorgen voor jezelf en te delen met de naaste die het delen zo nodig heeft. Gelukkig mogen we daar elke dag opnieuw mee beginnen, ook vandaag weer.