Genesis 48:17-22
We willen het vaak zo graag goed weten, de regels navolgen. Jozef wil dat ook, de oudste heeft de eerste rechten nietwaar. In het erfrecht heeft dat ook bij ons lang gegolden. Net als bij troonopvolgingen. Die mochten vroeger ook alleen maar van vader op zoon overgaan. In sommige landen is dat nog steeds zo. Alleen als er geen zonen meer zijn dan verandert men dat en mogen ook dochters op de troon. Maar nog steeds gaat de oudste eerst. In de Bijbel gaan de dingen anders. “Zijn woord wil deze wereld omgekeerd” schreef de dichter Huub Oosterhuis eens in een lied. En die regel vindt je op veel plaatsen in de Bijbel terug. Ook Jacob was niet de oudste en ook Jozef niet. En ook de vader van Jacob, Izaak, kwam na Ismael maar werd toch de opvolger van Abraham. Ook de volgorde van de zonen van Jozef wordt hier omgedraaid. Voor latere generaties verklaarde dat waarom de ene stam groter en belangrijker was geworden dan de andere. In onze dagen klinkt dat toch wel heel eigenaardig. Krampachtig wordt op alle terreinen naar de eerste de beste gezocht. Idolen worden geschapen, de beste politicus, het mooiste tv fragment, de leukste radioopname, het beste ziekenhuis, de lekkerste oliebol. Van alles waar er meer van zijn wordt de rangorde bepaald. In de Bijbel gaat de aandacht uit naar nummer twee, eigenlijk zelfs naar nummer laatst. Daar gaat het om de minste, om de mens die achteraan komt, die aan de kant is gezet, die niet meer meekan. Want als je echt een volk wil vormen dan kom je er niet met al die nummers één. De strijd om de nummer één brengt ook onrecht mee. In de sport kennen we het afschrikwekkende voorbeeld van de doping. Van sporters die tijdens het leveren van een topprestatie dood neervallen of die na hun sportcarriéres lichamelijke wrakken zijn geworden. Een tak van sport als wielrennen dreigt zelfs door alle bedrog en onrecht aan de kant geschoven te worden. Maar ook de kredietcrisis is ontstaan door de strijd om de eerste de beste te worden. Met grote bonussen werden de leiders van banken verleid om steeds maar meer winst te genereren. Sommigen konden de verleiding niet weerstaan om onverantwoorde beslissingen te nemen. Een enkeling blijkt nu zelfs op grote schaal fraude te hebben gepleegd. Het komt allemaal voort uit de drang de eerste te willen zijn en geen oog meer te hebben voor de minsten. Zo is het ooit wel verpakt. Ook mensen zonder geld moesten een huis konden kopen. Dat je als overheid moet zorgen dat mensen zonder geld gewoon goed kunnen wonen kwam daarbij niet op. Zorg voor elkaar staat in de Bijbel centraal, als dat uit het oog verloren wordt, dat gaat het volk verloren. Dat is de kern van het verhaal van Jacob, zijn wens is dat zijn kleinzoons dat niet uit het oog zullen verliezen, die wens geldt ook ons.