Spreuken 15:1-11
1 ¶ Een vriendelijk antwoord doet woede bedaren, krenkende woorden wakkeren toorn aan. 2 ¶ Uit de woorden van de wijzen spreekt een overvloed aan kennis, uit de mond van dwazen komt alleen maar dwaasheid. 3 ¶ De ogen van de HEER zijn overal, zowel de goeden als de kwaden houdt hij in het oog. 4 ¶ Kalme woorden zijn een levensboom, een valse tong vernietigt de geest. 5 ¶ Een dwaas veracht de lessen van zijn vader, wie berispingen ter harte neemt, is verstandig. 6 ¶ Het huis van een rechtvaardige bergt talloze schatten, in wat een goddeloze voortbrengt, schuilt ellende. 7 ¶ De woorden van de wijzen zaaien kennis, zo niet de geest van de dwazen. 8 ¶ Het offer van de goddelozen is de HEER een gruwel, het gebed van de oprechten is hem welgevallig. 9 ¶ De weg van de goddelozen is de HEER een gruwel, wie rechtvaardigheid nastreeft, heeft hij lief. 10 ¶ Wie het rechte pad verlaat, wordt zwaar gestraft, wie berispingen verafschuwt, sterft. 11 ¶ De HEER doorgrondt de afgrond van het dodenrijk, hoeveel te meer het hart van de mensen.(NBV)
Het gedeelte dat we vandaag uit het boek Spreuken lezen roept op om het goede te doen en het kwade te laten. De Spreukendichter weet natuurlijk ook dat het niet altijd zal helpen en troost de armen. Dat is niet eenvoudig. Het begint al gelijk met een open deur die in onze dagen zo ver open staat dat iedereen vergeet dat het een deur is waar je doorheen moet. Wie geeft er nog een vriendelijk antwoord? Wie luistert nog naar vriendelijk geformuleerde opvattingen? Schelden moet je, verzet oproepen moet je en je zogenaamde tegenstanders moet je uitmaken voor alles wat mooi en lelijk is, je moet ze kleineren, voor de hoorders naar je geschreeuw moet het lijken of jij de baas bent en zij de knechten. De grootste schreeuwers spreken bestuurders van democratische organen als hun eigendom. En van wie wakkeren krenkende woorden de toorn aan? Van de schreeuwers zelf, hoe harder zij schreeuwen hoe kwader ze worden.
We zitten dus met een probleem. Uit de woorden van wijzen spreekt een overvloed aan kennis. Maar wie wijs is zwijgt als anderen schreeuwen. Je doet de ander immers niet aan wat je niet wilt dat jou wordt aangedaan. En het geschreeuw dat je hoort maakt het gesprek onmogelijk. De wijze weet dat door het gescheld voor vriendelijke woorden geen plaats is maar alleen vriendelijke woorden kunnen het gesprek op gang brengen. Kalme woorden zijn immers een levensboom maar een valse tong vernietigd de geest. Dan is het mooi dat de Heer iedereen in de gaten houdt maar het lijkt er op dat je daar toch niet al te veel aan hebt. Toch is dat niet het geval. Iedereen, de wijzen en de dwazen, kunnen de Bijbel openslaan om daar te kijken wat je kunt doen aan de probleemsituaties die het geschreeuw veroorzaken. Heel subtiel wijst ook dit gedeelte van Spreuken op een mogelijke oorzaak. In het huis van de rechtvaardige vindt je een heleboel schatten maar in wat de goddeloze voortbrengt schuilt ellende. Wijs is het daarom oog te hebben voor de ellende die de dwaas ziet. Kinderen zijn bang in het donker. Als je met hen in de nacht door een donker bos loopt dan is elk geluid en elke beweging een bedreiging. Uitleggen wat ze zien en wat ze horen maakt dat heel langzaam de angst verdwijnt.
Dat geldt ook voor grote mensen. Als hun veilige samenleving dreigt te veranderen op een manier die ze niet beheersen en waarvan ze geen idee hebben waar dat heen gaat dan voelen ze zich bedreigt in hun bestaan en schieten ze in de verdediging. Wij zitten met het feit dat hun vertegenwoordigers in het parlement een verzameling laffe angsthazen zijn. Wijzen vertrouwen immers op de redelijkheid van de samenleving en de overwinning van de liefde en het woord van God op alle ellende in de wereld. Uitleggen wat er gebeurd, uitleggen waar het heen kan gaan, uitleggen hoe het ze kan raken moet de angst verminderen, misschien zelfs doen verdwijnen. Roepen dat de angst misschien gerechtvaardigd is versterkt het verzet alleen maar. We zullen mensen tot hun recht moeten laten komen. We weten echt dat ondanks alle vreemdelingen die naar ons land gekomen zijn de misdaadcijfers omlaag zijn gegaan, fors omlaag. We weten dat we volgens internationale instellingen als de OESO meer vreemdelingen nodig hebben om de pensioenen op peil te houden, we hebben immers te weinig kinderen. Zo is er veel wijsheid voorhanden om de dwazen tot zwijgen te brengen, zo dwaas zijn ze niet, maar angst is een slechte raadgever en we hoeven in het licht van de Bijbel al helemaal niet bang te zijn, ook vandaag niet.