Exodus 20:1-17
1 ¶ Toen sprak God deze woorden: 2 ‘Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd.3 Vereer naast mij geen andere goden.4 Maak geen godenbeelden, geen enkele afbeelding van iets dat in de hemel hier boven is of van iets beneden op de aarde of in het water onder de aarde. 5 Kniel voor zulke beelden niet neer, vereer ze niet, want ik, de HEER, uw God, duld geen andere goden naast mij. Voor de schuld van de ouders laat ik de kinderen boeten, en ook het derde geslacht en het vierde, wanneer ze mij haten; 6 maar als ze mij liefhebben en doen wat ik gebied, bewijs ik hun mijn liefde tot in het duizendste geslacht. 7 Misbruik de naam van de HEER, uw God, niet, want wie zijn naam misbruikt laat hij niet vrijuit gaan. 8 Houd de sabbat in ere, het is een heilige dag. 9 Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, 10 maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet werken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw vee, en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen. 11 Want in zes dagen heeft de HEER de hemel en de aarde gemaakt, en de zee met alles wat er leeft, en op de zevende dag rustte hij. Daarom heeft de HEER de sabbat gezegend en heilig verklaard. 12 ¶ Toon eerbied voor uw vader en uw moeder. Dan wordt u gezegend met een lang leven in het land dat de HEER, uw God, u geven zal. 13 Pleeg geen moord. 14 Pleeg geen overspel. 15 Steel niet. 16 Leg over een ander geen vals getuigenis af. 17 Zet uw zinnen niet op het huis van een ander, en evenmin op zijn vrouw, op zijn slaaf, zijn slavin, zijn rund of zijn ezel, of wat hem ook maar toebehoort.’ (NBV)
De tien geboden lezen we vandaag dus. Wat moeten we daar nog over zeggen, er zijn dikke boeken vol over deze 17 verzen uit het boek Exodus geschreven. En in het boek Deuteronomium kom je deze diverse geboden ook tegen en die zijn dan weer met deze verzen uit Exodus vergeleken en daar zijn dan ook weer dikke boeken over geschreven en over die lijst met geboden uit Deuteronomium kun je ook nog heel veel lezen. Dus wat er nog aan toe te voegen? De meeste mensen kennen er toch een aantal van en of ze nu geloven of niet, bij een kerk horen of niet, dit zijn volgens de meeste mensen toch de grondregels waaraan iedereen zich zou moeten houden. Als je ze goed leest verzucht je overigens vanzelf waarom houden de meeste mensen zich er dan toch niet aan. Misschien omdat het geen geboden zijn waar je je alleen maar te houden hebt. Dat is iets wat we maar weinig horen en nog minder vaak te lezen krijgen.
Toch is dat zo. We spreken in kerken tegenwoordig over de tien woorden. Elk van die spelregels die hier staan is dan een woord. Dat komt van het Hebreeuwse “Dabar” dat woord, zaak of ding betekent, maar zeker geen wet. Dat we niet meer over een wet spreken komt ook door de unieke bron van deze regels en het bijzondere verhaal dat er bij hoort. De bron is de God van Israël. De regels maken deel uit van een verbond dat tussen die God en zijn volk gesloten is. Dat verbond houdt in dat deze God de God van Israël zal zijn en dat het volk Israël het volk van die God zal zijn. Er was geen land toen die regels werden opgesteld. Alleen een groep ontvluchtte slaven. Drie maanden daarvoor waren ze uit Egypte gevlucht. De meesten van hen waren afstammelingen van het huis van Jacob, zeventig mensen die vanwege een hongersnood naar Egypte waren gevlucht. Daar hadden ze 400 jaar gewoond tot ze een aardig groot volk waren geworden dat door de Egyptenaren tot een slavenvolk was gemaakt.
Omwille van hun afwijkende godsdienst hadden ze eerst gevraagd om in de woestijn hun God te mogen aanbidden maar dat was ze geweigerd. Egypte was echter getroffen door een serie rampen die uiteindelijk aan die God van Israël werden toegeschreven. Toen alle eerstgeborenen waren gestorven hadden ze die slaven het land uitgejaagd. Daar hadden zich Egyptenaren en andere slaven zich bij aangesloten. Nu waren ze echt een volk. Een volk onderweg naar een eigen land. Dat eigen land moesten ze op een nieuwe manier inrichten. En dat is dus de eerste functie van deze tekst, zo richt je een samenleving van bevrijde slaven in. Het is dus geen grondwet voor individuen, maar een blauwdruk voor een samenleving van bevrijding. Daarom kan er ook gezegd worden dat afwijking van die blaauwdruk ten nadele komt van de kinderen en de kleinkinderen. Voordat je weer iedereen bevrijd hebt van slavernij kan het wel een tijdje duren. Als we om ons heen kijken zien we eigenlijk geen land ter wereld waar deze blauwdruk de grondslag van de samenleving vormt. Geen volk doet het zonder mensen te kunnen doden, veel volken doen dat ook daadwerkelijk, soms te begrijpen, soms te verwerpen. Maar volgens de Christelijke verhalen is aan alle volken de oproep om hun samenleving in te richten volgens deze grondslagen. Daar moesten we deze week dus maar eens mee beginnen, het kan elke dag opnieuw ook vandaag weer.