2 Makkabeeën 6:17-31
In het wrede verhaal uit 2 Makkabeeën zijn we aangekomen bij het verhaal van de eerste martelaar, Rabbi Eleazar. De wrede martelingen zijn niet de reden dat het boek uiteindelijk niet in de Bijbel terecht is gekomen. De hoofdreden is dat het een samenvatting was van een Grieks boek en niet een oorspronkelijk Hebreeuws boek dat in de dienst in de Tempel en in de Synagoge een functie had. Dit boek werd thuis gelezen, om er van te leren. Het idee te kiezen om martelaar te zijn voor je geloof was eigenlijk vreemd in het geloof van Israël. Abraham en Izaaäk kozen er voor te liegen tegen de koning toen hen gevraagd werd wie hun vrouwen waren, ze deden ze voor als hun zusters. In de Psalmen wordt God vaak aangeroepen om de dichter te bevrijden van de vervolgers. Voor de boeken der Makkabeeën geschreven werden werd eigenlijk nergens op deze manier over martelaars gesproken. Maar de vernederingen die Eleazar te verduren krijgt zijn dan ook wel zeer groot. Niet alleen was de Tempel in Jeruzalem ontwijd door tempelprostitutie en afgodenbeelden maar nu moest hij ook nog onrein offervlees eten. Twee maal zondigen tegen de wetten van Mozes. Dat eten van offervlees zou later in de gemeenten die Paulus had gesticht nog tot conflicten leiden. Dat eten van offervlees was in sommige Heidense riten een manier om je te verenigen met de god, om de kracht van die god als het ware in je op te nemen. Dat was voor gelovigen in de God van Israël een gruwel. Paulus betoogde dat als je niet in die Heidense god geloofde je toch ook niet in de werking van dat offervlees geloofde, maar hij voegde er aan toe dat als je mensen op de gedachte kon brengen dat het eten van offervlees toch wel een werking kon hebben je er van af moest zien. Voor Rabbi Eleazar was het eenvoudiger. Hij was voluit een schriftgeleerde en gelovige in de God van Israël. Zijn hele leven had hij de Wetten van Mozes, de eerste vijf boeken van de Bijbel, bestudeerd en de uitleg daarvan door de profeten en de inhoud van de geschriften die de werking van die Wetten beschrijven. Het eten van varkensvlees was onrein en temidden van de Heidense volken waren Joden te herkennen aan de weigering varkensvlees te eten. Joden en Moslims zijn daar ook vandaag de dag nog aan te herkennen. En ook vandaag is het gruwelijk als gelovige Joden of Moslims gedwongen worden varkensvlees te eten. Dat doen we niet? Jaarlijks is er een schoolontbijt in het basisonderwijs. Vanwege een vreemd beleefde vorm van integratie worden kinderen uit Joodse en Moslim gezinnen soms gedwongen varkensvlees te eten. Omdat Joodse kinderen niet zo veel meer voorkomen, en Moslim kinderen des te meer, vallen die meer op. Maar gruwelijk blijft het. Integratie betekent dat ook die kinderen mee moeten kunnen doen aan onze samenleving en dat we hun godsdienst net zo respecteren als dat we willen dat onze godsdienst gerespecteerd wordt. Voor Rabbi Eleazar is het zo gruwelijk dat hij kiest voor een gruwelijke dood, liever dan de dood voor zijn God door af te vallen van diens Wetten. Zelfs een ontsnappingsweg door bedrog wijst hij af. Het gaat niet om het uiterlijk vertoon, het gaat om God zelf. Rabbi Eleazar zet zo de hele ontwijding van de Tempel te kijk. Dat de godsdienst van de Griekse Koning Antiochus leidt tot onrecht en dood wordt met de marteling van Rabbi Eleazar eerst echt duidelijk en zichtbaar. God behoede ons er voor dat ook de Joden en de Moslims onder ons dergelijke martelaren nodig hebben om ons onrecht en onze keuzes voor de dood aan te tonen. Laten wij kiezen voor het leven en in respect met elkaar proberen samen te leven.