Prediker 5:7-19
7 Wanneer je ziet dat in het land de armen worden onderdrukt en het recht en de rechtvaardigheid geschonden, wees dan niet verbaasd. Want een hoge ambtenaar wordt door een hogere beschermd, en zij beiden weer door ambtenaren die nog hoger zijn. 8 Het is hierbij nog een geluk wanneer de koning zorg draagt voor de oogst. 9 Wie van geld houdt, kan er niet genoeg van krijgen. Wie verzot op rijkdom is, is altijd op meer gewin belust. Ook dat is enkel leegte. 10 Maar hoe groter iemands kapitaal is, des te groter ook het aantal mensen dat het komt verbrassen. Wat heeft de eigenaar hierbij te winnen? Hij kan alleen maar toekijken. 11 Een arbeider slaapt goed, of hij nu veel of weinig te verteren heeft, maar wie zwelgt in rijkdom kan de slaap niet vatten. 12 Ik heb een trieste zaak onder de zon gezien die tot veel ellende leidt. Iemand waakt over zijn rijkdom, maar het loopt rampzalig af, 13 want één tegenslag vaagt al die rijkdom weg. De zoon die hij verwekt heeft, blijft met lege handen achter. 14 Naakt is zo iemand uit de moederschoot gekomen, even naakt keert hij terug. Niets van wat hij heeft verworven en in handen dacht te hebben, neemt hij mee. 15 Het is, ook dit, triest en ellendig, maar zoals hij is gekomen, zo keert hij terug. Wat is het voordeel voor de mens dat hij zwoegt voor wind? 16 Alle dagen van zijn leven brengt hij door in duisternis, heel zijn bestaan is vol ellende en verdriet, en vol ontevredenheid. 17 Het is daarom, zo heb ik ingezien, goed en weldadig voor een mens wanneer hij zich aan eten en drinken tegoed doet, en geniet van alles wat hij heeft verworven. Daar zwoegt hij voor onder de zon gedurende het luttel aantal levensdagen dat hij van God gekregen heeft; dat is wat hem is toebedeeld. 18 Wanneer een mens geniet van rijkdom en bezit, wanneer hem dat door God wordt toegestaan als zijn rechtmatig deel en hij zich verheugt in alles wat hij moeizaam heeft verworven, is dat een geschenk van God. 19 Dan piekert hij tenminste niet zoveel over het luttel aantal dagen van zijn leven, maar gaat hij van ganser harte op in de vreugde die God hem toebedeelt. (NBV21)
Groot geld is grote zorgen zei men vroeger, want wie zwelgt in rijkdom kan de slaap niet vatten zegt de Prediker. Geld en macht maken bovendien corrupt. In de beweging “de arme kant van Nederland” wordt nogal eens geklaagd over de behandeling van mensen met een uitkering door de ambtenaren van de diensten die de uitkeringen moeten verstrekken. Hooghartigheid is het minste dat ze tegenkomen maar soms lijkt het ook of het oog voor de maatschappelijke werkelijkheid volledig zoek is geraakt. Zo werd onlangs de alleenstaande moeder van een jongen van 6 bedreigt met het intrekken van haar uitkering omdat ze de zorg voor haar zoon verkoos boven het werken als afwashulp tussen 6 uur ’s avonds en 12 uur ’s nachts. Het was toch een keurig hotel waar ze zou komen te werken stelde de ambtenaar. Prediker zegt ons dat we ons hierover niet moeten verbazen, die ambtenaar heeft een ambtenaar boven zich en die ook weer een boven zich en ze willen allemaal hoger op. Daarom nemen ze de houding en opvattingen over van hen die boven hen staan.
Het is een geluk, zegt de Prediker, als de koning voor de oogst zorgt, of in onze dagen, als de regering zoveel belasting durft te heffen dat de uitkeringen betaald kunnnen worden Als arbeider die niet hoger kan, die een loon heeft en niet meer, heb je al die zorgen niet, dan slaap je dus gerust. In “de arme kant van Nederland” werken organisaties van mensen met een uitkering samen met de diaconieën en charitative organen van de Kerken in Nederland. De kerken staan tegenwoordig aan de kant van de armen, zij geven hen stem en steun. Ook de rijkdom is leegte zegt de Prediker. Denk nu niet direct: zie je wel, die Bijbel heeft een hekel aan de rijken. Nee, de Bijbel heeft een hekel aan armoede, ook de Prediker, al dat vergaren van rijkdom brengt je uiteindelijk niets. Delen met elkaar, dat brengt vreugde en genieten van wat je te brengen hebt. Daar gaat het dus om in het leven.
Dit weekeinde wordt de slag van Grolle herdacht. Nederlanders stonden in die slag tegenover elkaar, wil men door met de Spanjaarden of met Oranje was de vraag. Tolerantie en gewetensvrijheid speelde op de achtergrond een rol. De nieuwe staat wortelde zich op de apologie van Willem van Oranje, de vader des vaderlands, daarin stonden gewetensvrijheid en geloofsvrijheid voor elke burger centraal. Dat is dus de traditie die Nederlands is, die tolerantie bepaald de identiteit van de Nederlander. Daarom is het van buiten komend niet mogelijk een Nederlandse identiteit te vinden. Je zult als Nederlander je eigen identiteit moeten meebrengen. Daarom is het veroordelen van weer een nieuwe godsdienst die in ons land beleden wordt ook zeer on Nederlands, ja zelfs anti-Nederlands. Beter is tolerant te zijn en te genieten van wat je ten deel valt. Ook de Nederlandse gewoonten die je zelf het leukste vindt kun je niet aan het verleden ontlenen. De Protestantse en Rooms Katholieke godsdienstbeleving uit de dagen van de slagf vindt je vandaag niet meer terug in ons land. Alles verandert, maar de Liefde voor de naaste blijft, dat is een goede traditie, net als samen eten. En aan die tolerantie en het samen leven ontleent de Prediker de zin van het leven.