Exodus 18:13-27
13 ¶ De volgende dag sprak Mozes recht over het volk. Van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat stonden de mensen om hem heen. 14 Toen zijn schoonvader zag hoezeer hij door hen in beslag werd genomen, vroeg hij: ‘Waarom moet jij steeds voor iedereen klaarstaan? Waarom houd jij als enige zitting, terwijl de mensen zich van ‘s ochtends tot ‘s avonds om je verdringen?’ 15 Mozes antwoordde zijn schoonvader: ‘Omdat het volk bij mij komt om God te raadplegen. 16 Als ze een geschil hebben, wordt dat aan mij voorgelegd, en dan beslis ik wie er in zijn recht staat en vertel ik hun hoe Gods wetten en voorschriften luiden.’ 17 ‘Het is niet verstandig wat je doet, ‘zei zijn schoonvader, 18 ‘je zult er nog onder bezwijken, en de mensen die bij je komen ook. Dit is een veel te zware taak voor je, je kunt die niet alleen aan. 19 Luister, ik zal je een goede raad geven, en moge God je dan ter zijde staan. Jij moet het volk bij God vertegenwoordigen en hun geschillen aan hem voorleggen. 20 Prent hun zijn wetten en voorschriften in en leer hun welke weg ze moeten bewandelen en welke plichten ze moeten vervullen. 21 Maar zoek daarnaast onder het volk een aantal doortastende, vrome mannen, die betrouwbaar zijn en zich niet laten omkopen, en geef hun de leiding over groepen van duizend, van honderd, van vijftig en van tien. 22 Zij moeten altijd over het volk rechtspreken. Belangrijke geschillen leggen ze aan jou voor, in minder belangrijke geschillen doen ze zelf uitspraak. Zij zullen je last verlichten door die samen met jou te dragen. 23 Als je het op deze manier aanpakt, en als God het wil, kun je het volhouden en kunnen al die mensen tevreden naar hun tenten gaan.’ 24 Mozes luisterde naar zijn schoonvader en deed wat deze hem had aangeraden. 25 Hij koos uit heel Israël doortastende mannen en stelde hen over het volk aan: hij gaf hun de leiding over groepen van duizend, van honderd, van vijftig en van tien. 26 Zij stonden altijd klaar om over het volk recht te spreken. Moeilijke zaken legden ze aan Mozes voor, in eenvoudiger zaken deden ze zelf uitspraak. 27 Daarna deed Mozes zijn schoonvader uitgeleide, en deze keerde naar zijn land terug. (NBV)
Hoe bestuur je een volk? In elk geval niet in je eentje zoals zoveel dictators nog steeds schijnen te denken. Maar je bestuurt een volk door democratie in te voeren. Jetro, de schoonvader van Mozes, heeft dat duidelijk gezien. De wetten en de regels van de God van Israël zijn niet dat je de ogen maar moet sluiten en blind doen wat de leider van het volk te vertellen heeft. Recht in Israël is zorgen dat elk mens tot zijn recht komt en dat betekent luisteren, hoor en wederhoor toepassen en belangen afwegen en keuzes maken. Dat kost tijd, dat kost moeite en dat kan Mozes dus niet alleen. Jetro adviseert hem om afgevaardigden aan te stellen. De oudsten waren er al, die hadden immers vrede gesloten met Jetro en nu moesten er ook rechters komen, lagere rechters en hogere rechters. Lagere rechters over groepen van 10 en van 50 en hogere rechters over groepen van 100 en van 1000 en als ze er dan helemaal niet uitkwamen dan zou Mozes recht spreken, het aan de God van Israël voorleggen.
Al die rechters hadden zich te verdiepen in de wetten en regels van de God van Israël. Zo zet je rechtspraak op, zo zorg je dat van boven naar beneden de richtlijnen voor het volk duidelijk worden en van beneden naar boven de problemen in het volk bij het bestuur terecht komen. Dat laatste vergeten wij nog welk eens, bij ons zijn rechtspraak en bestuur strikt gescheiden. Ook al maakt de rechtspraak grove fouten, het bestuur merkt er niks van en er is veel actie en geroep nodig om het bestuur en de rechtspraak zo wakker te maken dat ze een herzieningscommissie instellen en uiteindelijk de hoogste rechter in ons land overtuigen van de dwalingen die in de rechtspraak kunnen worden gemaakt. Voor de rechters in ons land betekent het dat onuitvoerbare wetten stilzwijgend terzijde worden gelegd en het bestuur in de waan wordt gelaten dat hun onuitvoerbare wetten zonder problemen worden uitgevoerd. Van boven naar beneden gaat het nog wel maar van beneden naar boven hapert het voortdurend. Wat dat betreft kunnen ook wij veel van Jetro leren. Mozes neemt de lessen van zijn schoonvader ter harte, ook al is dat een vreemdeling een priester van de god van een ander volk. Maar de Bijbel is niet voor niets zo negatief over Amalek. Niet een oorlog laten voeren van de ene God tegen de andere, van het ene volk tegen de andere, van het ene geloof tegen het andere.
Nee volken moeten leren samen te werken, van elkaar te leren, elkaar te ondersteunen. Dat is wat Israël en Midjan ons in dit verhaal vertellen. In het geloof van Israël loopt dat er op uit dat alle volken uiteindelijk zich zullen wenden tot de God van Israël, dat alle volken de mensen tot hun recht laten komen, heersers hebben als dienaren, samen in de wereld de vrede bewaren. In die wetenschap en na die les kan Mozes zijn schoonvader uitgeleide doen en Jetro kan in vrede terugkeren naar zijn land, wetende dat ook zijn dochter en kleinzoons tot hun recht zullen komen. Want Mozes zoekt wel betrouwbare mannen, maar vrouwen die voor hem spreken heeft hij al. Wij hoorden Mirjam de profetes al zingen en weten dat zijn vrouw Sippora op tijd had gezorgd voor de besnijdenis van zijn zoon Gersom. Niet alleen mannen spelen een rol in dit verhaal. Wij mogen zorgen dat ook ons bestuur en onze rechtspraak er op gericht zullen zijn mensen tot hun recht te laten komen. In onze straten, in onze dorpen en wijken, in onze kerken, in onze steden en provincies en in ons land. Als we daarmee bezig gaan wordt de wereld ook een stukje beter, een goed doel om vandaag en de komende tijd weer aan te werken.