Deuteronomium 15:12-23
12 Wanneer iemand uit uw volk, een Hebreeuwse man of vrouw, zich als slaaf of slavin aan u verkoopt, moet deze u zes jaar lang dienen; in het zevende jaar moet u hem of haar de vrijheid teruggeven. 13 Wanneer u dan de betreffende persoon in vrijheid laat vertrekken, mag u hem niet met lege handen laten gaan. 14 U moet hem met gulle hand een deel geven van uw kudde, van uw graan en uw wijn, of van wat de HEER u ook maar heeft toebedeeld. 15 Bedenk dat u zelf slaaf bent geweest in Egypte totdat de HEER, uw God, u bevrijdde. Daarom geef ik u vandaag dit gebod. 16 Maar indien hij niet bij u weg wil, omdat hij het goed bij u heeft en aan u en uw familie gehecht is geraakt, 17 moet u een priem door zijn oor in uw deur steken. Daarmee wordt hij voorgoed uw slaaf. En met een slavin moet u hetzelfde doen. 18 Laat het u niet hard vallen als u hen moet laten gaan, want zij hebben in zes jaar trouwe dienst hetzelfde gedaan als een dagloner, voor de helft van het geld. De HEER, uw God, zal u erom zegenen in alles wat u doet. 19 ¶ Elk eerstgeboren mannelijk dier dat uw koeien, geiten en schapen werpen, moet u aan de HEER, uw God, wijden. Zo’n eerstgeboren kalf mag u niet voor u laten werken en zo’n lam of bokje mag u niet scheren. 20 U moet die eerstgeboren dieren elk jaar samen met uw familie eten ten overstaan van de HEER, uw God, op de plaats die hij uitkiest. 21 Maar als zo’n dier een gebrek heeft, als het kreupel of blind is of wat dan ook, dan mag u het niet ter ere van de HEER, uw God, slachten. 22 In dat geval moet u het in uw eigen stad eten, net zoals iedereen, rein of onrein, gazellen of herten mag eten. 23 Onthoud u alleen wel van het bloed; laat het als water op de grond weglopen. (NBV)
We hebben al enige tijd een maatschappelijke discussie over het verschijnsel bonussen. De bestuurders van grote banken en bedrijven krijgen aan het eind van het jaar, of aan het eind van hun dienstverband, exorbitant grote beloningen die ze dan bonussen noemen. Sommigen hebben het zelfs zo georganiseerd dat als het met hun bank of bedrijf slecht gaat er toch een bonus gegeven moet worden. Mensen die in recht en gerechtigheid geloven vinden over het algemeen dat het geven van die exorbitant grote bonussen aan leidinggevenden onrechtvaardig is, de rest van de werknemers krijgen ze over het algemeen niet. De verenigingen van banken en grote bedrijven hebben daarom een code opgesteld waarin staat dat die bonussen niet groter mogen zijn dan een jaarsalaris, anders moet je het kunnen uitleggen. Die code bevalt niet helemaal, salarissen moeten gematigd, pensioenen worden gekort. Daarom was er een aantal jaren geleden een wet in de maak die zelfs die bonussen helemaal verbiedt.
Het gedeelte dat we vandaag uit het boek Deuteronomium lezen kent ook zo’n bonusregeling. We zijn meestal onder de indruk van hetgeen er in het begin staat over slaven en slavinnen. Die moet je na zes jaar in het zevende jaar in vrijheid stellen. Alleen als die slaaf of die slavin zelf wil blijven dan moet je die in je huishouden opnemen, aan je deurpost spijkeren staat er letterlijk. Dat is natuurlijk mooi om een slaaf of slavin in vrijheid te stellen. Maar nog mooier is dat je die slaaf en die slavin dan ook nog een bonus mee mag geven, met gulle hand een deel van de kudde, van het graan en de wijn of van hetgeen je met je werk, met je slaaf en slavin dus, verdient hebt. Zo ver zijn we nog niet. Het zou natuurlijk mooi zijn onze loonslaven ook een dergelijke bonus te geven als ze vertrekken, als ze met pensioen gaan of na een aantal jaren naar een andere werkgever of voor zichzelf gaan beginnen.
De reden van deze regels staat er ook bij. Slaven en slavinnen verschillen niet van jou die in staat is slaven en slavinnen te houden. Je bent ook slaaf geweest, je stamt ook van slaven af. Het volk Israël wordt direct bepaald bij de slavernij in Egypte, het land van de dood. Zoals de Egyptenaren voor hun slaven zorgden zo kan ook Israël voor zijn slaven zorgen en zo moet het dus niet. De zorg voor slaven en slavinnen moet als zorgen voor een gelijke zijn. Daarom wordt hier ook nog even teruggekomen op de rituele maaltijden die zijn voorgeschreven. Die moet je bij het Heiligdom houden. Daar moet je het beste voor reserveren. O ja, je zou het bijna vergeten, daar horen naast je familie en de tempeldienaren dus ook je slaven en slavinnen bij, net als de vreemdelingen die je geholpen hebben. Zo zouden we dus ook vandaag nog onze samenleving moeten inrichten. Van hoog tot laag behandeld worden als gelijken, daar staat pas echt een bonus op, voor iedereen, iedere dag weer opnieuw, ook vandaag.